وبلاگ شخصی مرتضی چراغی

تاریخچه شهر تکاب

اَفشار یا اوشار یکی از ایلهای بزرگی است که در زمان شاه اسماعیل صفوی همراهبا شش ایل بزرگ از آناتولی عثمانی به ایران آمدند و پایه‌های سلسله صفوی را بنیادگذاردند. این ایل به دو شعبه بزرگ تقسیم مى‏شد: یکى قاسملو و دیگرى ارخلو یا قرخلو؛نادر شاه افشار از شعبه اخیر بود. طایفه قرخلو را شاه اسماعیل از آذربایجان بهخراسان کوچاند و در شمال آن سرزمین، در نواحى ابیورد و دره گز و باخرز تا حدود مرومسکن داد؛ تا در برابر ازبکان و ترکمانان مهاجم سدى باشند. تعداد بسیاری از اینایلها در زمان شاه عباس اول در ایل شاهسون ادغام گشتند.

واژه افشار به معنیچابک و علاقه‌مند به شکار است. وازه افشار از ایل افشرانلو یا هفت شرانلو گرفته شدهاست که این ایل به همین نام هنوز در شمال خراسان زندگی میکنند. توتم و حیوان مقدسقبیله افشار در قدیم گونه‌ای از عقاب به نام تاوشائچیل بوده که اغلب شکار خرگوشمی‌کند.

زبانهای رایج درتکاب شامل کرمانجی، کردی سورانی و ترکی میباشد. کرمانجی که در گذشته در بیشتر نواحی و روستاهای تکاب رایج بود بتدریج توسط زبانترکی جایگزین شده‌است. گویش کرمانجی که شاخه بزرگی از زبان کردی شمال میباشد هنوزدر طوایف شاقی (شقاقی،شکاکی)، شرانی، موصولانی(موصلانلو)٬ زاخورانی (زعفرانلو) وصربیانی که ایل افشار را تشکیل میدهند در منطقه افشار تکاب تکلم میشود. ایل بزرگافشارکه در شرق ترکیه ساکن میباشند نیز به کرمانجی صحبت میکنند.

با تحقیقاتاخیر ونشانه های بجا مانده مشخص شده که ایل افشار که تاکنون فکر میکردند ترک تبارندکرد تبار بوده وبه زبان کردی شمال یعنی کرمانجی صحبت میکرده اند ولی بدلیل اینکهزبان حاکم ان زمان ترکی بوده است ( برخلاف این زمان که فارسی زبان حاکم است درانهنگام در دربار ونامه نگاریها از زبان ترکی استفاده میشده است ) به اشتباه ترکنامیده شده اند. بطور مثال زبان بازماندگان ایل افشار درحوالی درگز و باجگیرانهمچون ایلات شمال خراسان مثل زعفرانلو-شادلو کرمانجی میباشد وزبان ایل بزرگ افشارشرق ترکیه نیز کرمانجی بوده وزبان طایفه های ایل افشار درمنطقه تکاب و شاهیندژ (اذربایجان غربی) مثل طایفه های شاقی شقاقی-شکاکی - شرانی- موصولانی موصلانلو- زاخورانی زعفرانلو - صربیانی نیز کرمانجی میباشد.

غذای محلی ایل افشار درمنطقه افشار تکاب کله جوش یا ماوکا نام دارد. لبنیات مصرفی افشاریها نوعی پنیر ریزبسیار خوشمزه ومقوی بنام شور است که همراه با کره محلی مصرف شده و فقط در این ناحیهازایران یافت میشود.خوراک مخصوصی که موقع دندان در اوردن کودکان شیر خوار پخته و بهانها داده میشود دَََََنَک نام دارد که ازحبوباتی مثل نخود وماش درست میشودوسببتقویت دندانهای نوزاد میشود.

لباس سنتی ایل افشار درمنطقه افشار تکاب همچونکرمانجهای ترکیه وخراسان میباشدکه تا چند سال پیش استفاده میشد. لباس مردانه شاملپیراهن سفید با دکمه هایی در کنار سینه بوده وشلوار مشکی با فاق خیلی بلند و دستاریبر سر بنام کلودستمال وشالی بدور کمر بوده است. لباس زنانه نیز دامنی تا زانو باچینهای بسیار زیاد و رنگارنگ با نواری مشکی یا سفید در زیر ان و جلیقه ای که به دوطرف ان ردیف سکه های نقره ای وصل میشود ودستار سر منگوله دار و روبنده ای بنامپوشون میباشد. و روسری زنان نیز موخورو نام دارد که ازنوارهای مشکی و قهوه ای تشکیلشده است وروی این روسری هم دستار سر قرارمیگیرد. کلاغی نیز نام نوعی سربنداست.سلسله نیز که اززنجیری از سکه های نقره و قدیمی تشکیل شده از بالای سر تا زیرچانه بسته میشود. این پوشاک هنوزتوسط پیرمردان و پیرزنان این نواحی استفادهمیشود.
فرش افشار که از پشم گوسفند و رنگهای طبیعی بافته میشود شهرت جهانیداشته و به فرش اهنین معروف است.نقش ونگارهای این فرش و نیز گلیم افشار که درانهاشکل ماهی وقوچ ودیگر حیوانات دیده میشود در همه نقاط اسکان ایل افشار در ایرانوترکیه و شمال عراق مشابه است. رقص محلی در مناطق ایل افشار با گرفتن دستهای یکدیگروحرکات موزون انجام میشود